Nederland staat voor een enorme uitdaging om de zorg voor onze kwetsbare inwoners op een duurzame wijze te organiseren. We staan nog maar aan het begin van de vergrijzingsgolf en de ouderenzorg kraakt nu al in zijn voegen. Er is in grote mate consensus dat wij als burgers meer zelf voor onze ouderen moeten zorgen, al was het alleen maar omdat anders de zorg onbetaalbaar en onuitvoerbaar wordt. Maar het is een illusie om te denken dat dit gaat lukken als we dit aan de individuele burger overlaten. Het traditionele maatschappelijke middenveld en de sociale samenhang is goeddeels verdwenen, zeker in de steden, maar ook in grote delen van het platteland, dus komt de zorg steeds meer op de schouders van (werkende) kinderen en partners te liggen. Er waren in 2014 al 4 miljoen mantelzorgers, waarvan 400.000 structureel overbelast, dus hoeveel rek zit daar nog?

Wat dan?

De oplossing ligt in een meer betrokken samenleving rondom de oudere, sociale samenhang binnen wijken en dorpen, buren die elkaar helpen en ondersteunen. Gelukkig gebeurt dat ook. De lokale burgerinitiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond. Zorgcoöperaties, zorgcollectieven of stadsdorpen, hoe ze zichzelf ook noemen, nemen het heft in eigen hand en gaan de zorg en ondersteuning organiseren voor ouderen en andere kwetsbare inwoners van hun wijk of dorp. Zij vragen zich af: wat kunnen wij zelf doen om de omgeving geschikt te maken om daar zo lang mogelijk zo goed mogelijk te leven? Hoe zorgen we voor een inclusieve gemeenschap, gericht op mensen die ondersteuning nodig hebben samen met actieve bewoners, mantelzorgers en bewoners die solidair zijn? Zelforganisatie met eigen regie en eigen programmering staat centraal. De lokale gemeenschap is leidend. De positieve effecten van deze beweging zijn enorm: naast de essentiële bijdrage aan een duurzame zorg voor onze ouderen leveren burgerinitiatieven nu al meer kwaliteit van welzijn, woon- en zorgvoorzieningen, lagere zorgkosten en een nieuwe vorm van democratie. En werkt dit wel dan?

De eerste ervaringen met de koplopers zijn uiterst positief: een extreem hoge tevredenheid van de gebruikers van de diensten (Hoogeloon, Austerlitz), gekoppeld aan een forse afname in de kosten voor Wmo (Elsendorp, Austerlitz) en Wlz/Zvw (Hoogeloon). Staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) heeft bij diverse gelegenheden het belang van onze beweging onderstreept.

Waarom een landelijk netwerk? 

In juni 2016 verscheen het rapport ‘Wat Knelt?’ van Vilans en Movisie, waarin een overzicht wordt gegeven van de door burgerinitiatieven ervaren knelpunten. Op basis van dit rapport en van een nadere analyse van het onderzoeksmateriaal kwam een onrustbarend beeld naar voren: bewonersinitiatieven op het gebied van zorg en welzijn hebben een zeer grote kans om tegen forse knelpunten aan te lopen. Ongeacht de diensten die het burgerinitiatief aanbiedt, geldt dat op elk van de onderzochte gebieden (wet- en regelgeving, financiën, samenwerking met de gemeente, met aanbieders van zorg / ondersteuning en met zorgverzekeraars) de helft tot 60% van de burgerinitiatieven minimaal één groot tot zeer groot knelpunt ervaart. En hoe meer actieve burgers zich bezighouden met het aanbieden van diensten die van oudsher door professionele organisaties worden aangeboden, des te groter worden de ervaren knelpunten. De conclusie is duidelijk: er dient een emancipatiebeweging op gang te worden gebracht, met als doel dat bewoners die zelf de regie in hun wijken en dorpen willen nemen door de ‘systeemwereld’ als volwaardige partners worden gezien.

Hiertoe is Nederland Zorgt Voor Elkaar opgericht. We willen elkaar verder helpen door het delen van kennis, ervaringen, knelpuntoplossingen en onderzoek en anderzijds de belangen behartigen van de initiatieven door de tot de ‘systeemwereld’ behorende stakeholders te bewegen om met de burgerinitiatieven samen te werken. Dit betekent ook dat zij bereid moeten zijn van hen te leren en het initiatief aan de burgers over te laten.